İTTİHAT VE TERAKKİ NASIL KURULDU?
İttihat ve Terakki Cemiyeti, Osmanlı İmparatorluğu’nda 20. yüzyılın başlarında kurulan ve siyasi bir etkisi olan bir örgüttü.
İttihat ve Terakki’nin nasıl kurulduğuyla ilgili bazı ana noktalar şunlardır:
- İlk Girişimler (1889-1895): İttihat ve Terakki’nin temelleri, 1889’da Ahmet Rıza, Abdullah Cevdet, İsmail Hakkı ve Mehmet Reshid gibi genç Osmanlı subayları tarafından atıldı. Bu subaylar, Osmanlı İmparatorluğu’nda reformlar yapılması gerektiğini savundular ve genç subaylar arasında bir reform hareketi oluşturarak bu amaçla çalışmalara başladılar.
- İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin Kuruluşu (1901): 1901’de İstanbul’da, bir grup genç subayın liderliğinde, İttihat ve Terakki Cemiyeti resmi olarak kuruldu. Cemiyetin amacı, Osmanlı İmparatorluğu’nda siyasi ve ekonomik reformlar yaparak devletin güçlenmesini sağlamaktı.
- Genç Osmanlılar ve İttihat ve Terakki: İttihat ve Terakki, Genç Osmanlılar hareketinden etkilenmiş bir oluşumdu. Ancak, İttihat ve Terakki, daha disiplinli bir örgütlenme benimseyerek, askeri kadroların da katılımını sağladı.
- İttihat ve Terakki’nin Hedefleri: Cemiyetin temel hedefleri arasında, Osmanlı İmparatorluğu’nda bir anayasa ve meşruti monarşi oluşturmak, etnik ve dini birliği korumak, ekonomik kalkınmayı teşvik etmek ve devletin güçlenmesini sağlamak bulunmaktaydı.
- Jön Türk Devrimi (1908): İttihat ve Terakki’nin en önemli başarılarından biri, 1908’de gerçekleşen Jön Türk Devrimi’dir. Bu devrim sonucunda II. Meşrutiyet ilan edildi, anayasa kabul edildi ve halkın seçme ve seçilme hakkı tanındı.
- Birinci Balkan Savaşı ve Sonrası (1912-1913): Ancak, İttihat ve Terakki’nin yönetimi sırasında Birinci Balkan Savaşı’nın kaybedilmesi ve ardından gelen iç sorunlar, cemiyetin etkinliğini azalttı. Daha sonra, I. Dünya Savaşı sırasında Osmanlı İmparatorluğu’nun Almanya ile işbirliği yapması ve savaşı kaybetmesi, İttihat ve Terakki’nin çöküşüne yol açtı.
- I. Dünya Savaşı Dönemi (1914-1918): İttihat ve Terakki, Osmanlı İmparatorluğu’nu I. Dünya Savaşı’na sürükledi. Cemiyet, savaşa Osmanlı İmparatorluğu’nun Almanya ile ittifak yaparak girmesi konusunda etkili oldu. Ancak, savaş boyunca Osmanlı İmparatorluğu’nun bir dizi yenilgi yaşaması, ekonomik sıkıntılar ve iç isyanlar, İttihat ve Terakki’nin güç kaybetmesine neden oldu.
- 1918 Sonrası ve İttihat ve Terakki’nin Dağılması: I. Dünya Savaşı’nın sona ermesiyle birlikte Osmanlı İmparatorluğu’nun mağlubiyeti, İttihat ve Terakki’nin sonunu getirdi. 1918’de Enver Paşa’nın önderliğindeki birkaç üst düzey üye, Almanya’ya kaçtı. Cemiyetin liderleri, işgal altındaki İstanbul’da tutuklandı ve yargılandı. Bazıları idam edildi, bazıları sürgüne gönderildi ve cemiyet resmi olarak feshedildi.
- Savaş Suçları ve Tehcir Politikaları: İttihat ve Terakki’nin liderleri, özellikle Ermeni Tehciri olarak bilinen olayda, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ermeni nüfusunu sürgün etme politikalarını uygulamakla suçlandılar. Bu olay, büyük bir insanlık dramına ve soykırıma yol açtı. Osmanlı yönetiminin uyguladığı bu politikalar, İttihat ve Terakki’nin liderlerinin savaş suçlarına karıştığına dair uluslararası bir eleştiri ve suçlamalar dalgasına neden oldu.
- Yargılanmalar ve Sürgünler: I. Dünya Savaşı’nın ardından, İttihat ve Terakki liderleri, Müttefik devletler tarafından savaş suçlarıyla suçlanarak yargılandı. Enver Paşa, Talat Paşa ve Cemal Paşa gibi önemli isimler sürgüne gönderildi. Savaşın ardından gelen dönemde, Osmanlı İmparatorluğu’nun dağılması ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulması sürecinde İttihat ve Terakki’nin etkisi büyük ölçüde sona erdi.
- Türkiye Cumhuriyeti Dönemi: İttihat ve Terakki’nin çöküşü, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşu ve Mustafa Kemal Atatürk liderliğindeki reformlarla birlikte Osmanlı İmparatorluğu’nun mirasını tamamen sona erdirdi. Türkiye Cumhuriyeti, yeni bir ulus-devletin inşası için kapsamlı bir modernleşme ve laikleşme programına girişti ve Osmanlı döneminin izlerini silmeye çalıştı.
- Sonuçları ve Değerlendirme: İttihat ve Terakki’nin etkisi, Osmanlı İmparatorluğu’nun sonunu getiren faktörlerden biri olarak kabul edilir. Cemiyet, modernleşme çabaları ve siyasi reformlar konusundaki hedeflerine rağmen, savaş döneminde alınan yanlış kararlar ve ülkenin iç ve dış sorunlarıyla baş edememe gibi nedenlerle zayıfladı ve çöktü.
İttihat ve Terakki’nin tarihi, Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemlerindeki karmaşık politik ve sosyal dinamikleri anlamak için önemlidir. Bu dönem, hem siyasi karışıklıklar hem de etnik ve dini çatışmalar açısından zorlu bir süreci yansıtmaktadır. İttihat ve Terakki’nin rolü, bu dönemin tarihini değerlendirmek ve anlamak için önemli bir perspektif sunar.
İttihat ve Terakki’nin mirası, Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemlerindeki karmaşık siyasi ve sosyal ortamın bir yansımasıdır. Cemiyetin liderleri, hem Osmanlı İmparatorluğu’nun kurtuluşunu savunarak hem de savaşın sonuçlarına göğüs gererek tarih boyunca tartışmalı bir konumda kalmışlardır.
İttihat ve Terakki Cemiyeti, Osmanlı İmparatorluğu’nun son döneminde önemli bir rol oynadı, ancak politik ve askeri başarılarıyla birlikte, çeşitli iç ve dış sorunlar nedeniyle çöküş yaşadı.