27 Mayıs 1960 Askeri Darbesi

27 Mayıs 1960 Askeri Darbesi

1960 Darbesi Nedir?

1960 Darbesi, Türkiye’de 27 Mayıs 1960 tarihinde gerçekleşen askeri bir darbedir. Bu darbe, Türkiye Cumhuriyeti’nin tarihindeki ilk askeri darbe olarak önemli bir dönüm noktası olarak kabul edilir.

Darbenin arkasındaki nedenler arasında siyasi istikrarsızlık, hükümetin yolsuzluk iddiaları, anayasal düzenin çökmesi ve siyasi muhalefetin artması gibi faktörler yer almaktadır. Ayrıca ordu içerisindeki bazı subaylar, siyasi müdahaleyi meşru bir yol olarak görmekte ve demokrasiyi korumak amacıyla harekete geçmeyi hedeflemişlerdir.

Darbenin sonucunda Türkiye Cumhuriyeti’nin ikinci Cumhurbaşkanı olan Celal Bayar, Başbakan Adnan Menderes ve diğer hükümet üyeleri görevden alındı. Ardından Milli Birlik Komitesi adı verilen bir askeri yönetim kuruldu ve ülke askeri yönetim altına girdi.

1960 Darbesi, Türkiye’de siyasi tarih üzerinde derin etkiler bıraktı. Darbe, demokrasi ve hukukun üstünlüğü konularında tartışmalara yol açtı. Ayrıca askeri darbelerin Türk siyasetinde tekrarlanan bir olay haline gelmesinin başlangıcı olarak da kabul edilir.

Darbenin Sebepleri Nedir?

1960 Darbesi‘nin arkasındaki sebepler oldukça çeşitlidir ve karmaşıktır. İşte darbenin temel sebeplerinden bazıları:

1. Siyasi İstikrarsızlık: 1950’lerin sonunda Türkiye’de siyasi atmosfer oldukça gerilimliydi. İktidardaki Demokrat Parti (DP) ile muhalefet arasında sert çekişmeler yaşanıyordu. DP’nin uzun süre iktidarda kalması, bazı kesimlerde demokratik düzenin tehlikeye girdiği endişelerine yol açtı.
2. Yolsuzluk İddiaları: DP hükümeti, yolsuzluk ve nepotizm suçlamalarıyla karşı karşıya kaldı. Hükümet yetkililerinin ahlaki ve mali yolsuzluklarına ilişkin iddialar kamuoyunda yaygındı ve bu da hükümetin meşruiyetini sorgulayan bir atmosfer yarattı.
3. Anayasal Düzenin Çökmesi: Bazı kesimler, DP hükümetinin hukukun üstünlüğü ve demokratik kurumların işleyişi konusunda yetersiz kaldığını düşünüyordu. Mevcut anayasanın etkin bir şekilde işlemediği ve yargı bağımsızlığının tehlikeye girdiği iddiaları ortaya atıldı.
4. Askeri Müdahaleye İnanan Subaylar: Bazı subaylar, demokratik düzenin ve hukukun üstünlüğünün korunması için askeri müdahalenin gerekliliğine inanıyordu. Bu subaylar, siyasi müdahalenin meşruiyetini savunan ideolojik ve doktriner inançlara sahipti.
5. İdeolojik ve Siyasi Muhalefet: Darbeyi gerçekleştiren subaylar, Türkiye’deki solcu, demokratik ve laik kesimlerin desteğini kazanmıştı. Bu kesimler, DP hükümetini muhafazakar ve otoriter olarak nitelendiriyor ve darbeyle demokratik bir değişim umudu taşıyordu.

Bu faktörlerin bir kombinasyonu, 1960 Darbesi’nin gerçekleşmesine yol açtı. Darbe sonucunda, Türkiye siyasi tarihinde yeni bir dönem başladı ve askeri müdahalelerin Türk siyasetinde tekrarlanan bir olay haline gelmesinin önünü açtı. Ancak darbe, aynı zamanda demokrasi, hukukun üstünlüğü ve siyasi istikrar konularında tartışmalara ve reformlara da zemin hazırladı.

Darbenin Yöneticileri Kimlerdir?

1960 Darbesi’nde darbeyi gerçekleştiren askeri yönetim, Milli Birlik Komitesi adı verilen bir kurul tarafından oluşturuldu. Milli Birlik Komitesi, darbenin ardından ülkenin yönetimini ele geçirerek askeri yönetimi kurmuştur. İşte Milli Birlik Komitesi’nin başlıca üyeleri:

1. Cemal Gürsel: Milli Birlik Komitesi’nin başkanı olan Cemal Gürsel, darbenin lideriydi. Darbeden sonra Türkiye’nin yeni Cumhurbaşkanı olarak atandı ve askeri yönetimin sembolik lideri haline geldi.
2. Alparslan Türkeş: Türk siyasi hayatında önemli bir isim olan Alparslan Türkeş, darbenin önemli isimlerinden biriydi. Milli Birlik Komitesi’nin üyelerinden biri olarak görev aldı. Daha sonra Milliyetçi Hareket Partisi’ni (MHP) kurarak siyasi kariyerine devam etti.
3. İhsan Sabri Çağlayangil: Milli Birlik Komitesi üyelerinden biri olan İhsan Sabri Çağlayangil, darbenin ardından hükümetin dışişleri bakanı olarak atandı. Daha sonra siyasi kariyerine devam etti ve çeşitli hükümetlerde bakanlık görevlerinde bulundu.
4. Orhan Kabibay: Milli Birlik Komitesi üyesi olan Orhan Kabibay, darbenin ardından hükümetin içişleri bakanı olarak atandı. Ancak daha sonra komite üyeleri arasındaki anlaşmazlıklar nedeniyle görevinden istifa etti.

Darbenin ardından, Milli Birlik Komitesi üyeleri tarafından askeri yönetim kuruldu ve ülke bir süre boyunca askeri yönetim altında kaldı. Ancak 1961 yılında yeni bir anayasa hazırlanarak sivil hükümete geçildi. Bu dönemde Cemal Gürsel, Cumhurbaşkanı olarak görev yapmaya devam etti.

Darbenin Sonuçları

1960 Darbesi, Türkiye’nin siyasi ve toplumsal hayatında önemli sonuçlara yol açmıştır. İşte darbenin bazı sonuçları:

1. Hükümetin Devrilmesi: Darbe sonucunda Türkiye Cumhuriyeti’nin ikinci Cumhurbaşkanı Celal Bayar, Başbakan Adnan Menderes ve diğer hükümet üyeleri görevden alındı. Darbe, DP hükümetini devirerek siyasi iktidarı askeri yönetimin eline geçirdi.
2. Yeni Anayasa: Darbenin ardından Milli Birlik Komitesi, yeni bir anayasa hazırlamak üzere çalışmalara başladı. 1961 Anayasası, Türkiye’nin otoriter rejimden çok partili demokrasiye geçişini sağladı. Anayasa, siyasi haklar ve özgürlüklerin genişletilmesini ve yargı bağımsızlığının güçlendirilmesini hedefledi.
3. Askeri Yönetim: Darbenin ardından Milli Birlik Komitesi, askeri yönetimi kurarak ülkeyi bir süre boyunca askeri idare altında tuttu. Bu dönemde askeri yetkililer, yönetimi elinde tutarak siyasi kararlar almaya başladı. Ancak 1961 Anayasası ile sivil hükümete geçildi.
4. İdamlar ve Tutuklamalar: Darbenin ardından bazı siyasi liderler, askeri yönetim tarafından tutuklandı ve mahkemeye çıkarıldı. Adnan Menderes, Fatin Rüştü Zorlu ve Hasan Polatkan gibi isimler idam edildi. Diğer siyasi figürler ise hapis cezalarına çarptırıldı.
5. Siyasi Reformlar: Darbe sonrası dönemde Türkiye’de siyasi reformlar gerçekleştirildi. Daha geniş bir siyasi katılım ve demokratik süreçlerin oluşturulması amacıyla seçim yasaları ve siyasi partilerin işleyişiyle ilgili düzenlemeler yapıldı.
6. Toplumsal Etkiler: Darbe, Türkiye’deki toplumsal yapıda önemli değişimlere yol açtı. Özellikle solcu, demokratik ve laik kesimler arasında darbenin destekçileri ve karşıtları arasında derin bir ayrım oluştu. Darbe, toplumda siyasi bilinçlenmeyi artırdı ve demokrasiye olan talepleri şekillendirdi.

1960 Darbesi, Türkiye’de siyasi tarih üzerinde derin etkiler bıraktı. Darbe, demokrasi, hukukun üstünlüğü ve askeri müdahalelerin tartışıldığı bir döneme damga vurdu. Aynı zamanda darbe, Türkiye’de askeri müdahalelerin tekrarlanan bir olay haline gelmesinin başlangıcını oluşturdu.